Kara delik nedir? Kara delikler nas\u0131l olu\u015fur? Bir kara deli\u011fi \u00e7\u0131plak g\u00f6zle g\u00f6rebilir miyiz? Bilim d\u00fcnyas\u0131n\u0131n favori sorular\u0131n\u0131 ele ald\u0131k.<\/p>\n\n\n\n

\u00c7o\u011fu uzman, evrenin \u201ctekillik\u201d ad\u0131 verilen sonsuz s\u0131cakl\u0131\u011fa sahip ve \u00e7ok yo\u011fun bir nokta olarak ba\u015flad\u0131\u011f\u0131n\u0131 iddia eder. Bir dakika, bu \u015fey de\u011fil mi? Kara delik ad\u0131n\u0131 verdi\u011fimiz garip uzay vakumunun olu\u015fumu? Sizde i\u00e7inizden bir \u201cAcaba?\u201d dediniz de\u011fil mi. Baz\u0131 fizik\u00e7iler bunu destekleyen bir d\u00fc\u015f\u00fcncedeler: Her kara delikteki tekillik olay\u0131, yeni bir evren ortaya \u00e7\u0131karabilir. Evrenimizin bundan farkl\u0131 oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnmek i\u00e7in hi\u00e7bir sebep yok. <\/p>\n\n\n\n

Kara Delikler Nas\u0131l Olu\u015fur?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

<\/figure>\n\n\n\n

Kara delikler, \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir y\u0131ld\u0131z \u00f6ld\u00fc\u011f\u00fcnde (s\u00fcpernova) ve \u00e7ekirde\u011fi s\u00f6n\u00fcp a\u015f\u0131r\u0131 yo\u011fun bir yap\u0131ya ula\u015ft\u0131\u011f\u0131nda olu\u015fur. Sonras\u0131nda \u00e7evresindeki her \u015feyi i\u00e7ine \u00e7ekmeye ba\u015flar, bu yolla milyonlarca y\u0131l b\u00fcy\u00fcmeye devam eder. Kara deli\u011fin \u00e7ekim menziline \u201colay ufku\u201d denir. Maddeleri yuttuk\u00e7a hem b\u00fcy\u00fcr hem de olay ufku geni\u015fler. Zamanla geni\u015fleme h\u0131z\u0131 yava\u015flar.<\/p>\n\n\n\n

B\u00fcy\u00fck Patlamadan (Big Bang) sonraki, bir saniyenin trilyonda biri kadar bir s\u00fcrede evren inan\u0131lmaz bir h\u0131zla geni\u015fledi (I\u015f\u0131k h\u0131z\u0131ndan daha h\u0131zl\u0131 bir \u015fekilde). Zaman i\u00e7inde bu geni\u015fleme h\u0131z\u0131 yava\u015flad\u0131. Bir saniye, bu kara deliklerdeki olay ufkunun geni\u015flemesini and\u0131rmad\u0131 m\u0131 size de? \u00d6nceki paragraf a\u00e7\u0131kl\u0131yor. \u0130\u015fte t\u00fcm bu d\u00fc\u015f\u00fcnceler evrenimizin, ba\u015fka bir evrende var olan bir kara deli\u011fin olay ufku oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcncesine \u00e7\u0131k\u0131yor. <\/p>\n\n\n\n

Ancak kafa kar\u0131\u015ft\u0131ran bir nokta var: Evrenimizdeki \u00fc\u00e7 boyutlu, kara deliklerin iki boyutlu olay ufuklar\u0131 var. Bu, evrenimizin bir olay ufku olabilmesi i\u00e7in, d\u00f6rt boyutlu bir evrende var olan d\u00f6rt boyutlu bir kara delikten do\u011fmu\u015f oldu\u011fu anlam\u0131na gelir. (Biraz kafa kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131c\u0131 bir c\u00fcmle oldu ancak en yal\u0131n anlat\u0131m\u0131n\u0131n bu oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyoruz, tekrar tekrar okuman\u0131z gerekebilir.) <\/p>\n\n\n\n

Bir kara deli\u011fin tekilli\u011finde (do\u011fdu\u011fu an) ne oldu\u011funu tam olarak hesaplayamay\u0131z, ancak bir olay ufkunun s\u0131n\u0131r\u0131nda neler oldu\u011funu hesaplayabiliriz. Madde kara deli\u011fe d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fc i\u00e7in, olay ufku bu bilgiyi kodlar. B\u00fct\u00fcn bu bilgiler evrende var olan neredeyse her \u015feye d\u00f6n\u00fc\u015febilir. <\/p>\n\n\n\n

\u0130lk Kez Foto\u011fraflanan Kara Delik<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

T\u00fcm bunlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda, 2019\u2019un Nisan ay\u0131nda NASA taraf\u0131ndan yay\u0131nlanan bir foto\u011fraf bilim d\u00fcnyas\u0131n\u0131 aya\u011fa kald\u0131rd\u0131. Bu, bir kara deli\u011fin ilk kez \u00e7ekilmi\u015f olan foto\u011fraf\u0131yd\u0131. <\/p>\n\n\n\n

S\u00f6z konusu kara delik, M87 kodlu galakside yer al\u0131yor ve ilk g\u00f6r\u00fcnt\u00fclenebilen kara delik \u00f6zelli\u011fini ta\u015f\u0131yor. D\u00fcnyadan yakla\u015f\u0131k 53 milyon \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 uzakl\u0131kta bulunuyor ve k\u00fctlesi g\u00fcne\u015f k\u00fctlesinin yakla\u015f\u0131k 6.5 milyar kat\u0131.<\/p>\n\n\n\n

Kara deli\u011fin ba\u015far\u0131yla g\u00f6r\u00fcnt\u00fclendi\u011fi bu projenin maliyeti 60 milyon dolar\u0131 buldu ve bunun yar\u0131s\u0131 National Science Foundation (Ulusal Bilim Vakf\u0131) taraf\u0131ndan kar\u015f\u0131land\u0131.<\/p>\n\n\n\n

<\/figure>\n\n\n\n

Bir Kara Deli\u011fi \u00c7\u0131plak G\u00f6zle G\u00f6rebilir Miyiz?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

\u0130\u015fte olay \u00e7\u0131plak g\u00f6zle g\u00f6rmeye gelince biraz de\u011fi\u015fiyor. Kara Deli\u011fin nas\u0131l foto\u011frafland\u0131\u011f\u0131n\u0131 anlatan bilim insanlar\u0131na g\u00f6re kara deli\u011fin \u00e7\u0131plak g\u00f6zle g\u00f6r\u00fclmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fil. <\/p>\n\n\n\n

Kara deli\u011fi \u00e7evreleyen disk parlak bir yap\u0131da oldu\u011fu i\u00e7in kara delikle bir kontrast olu\u015fturur. Yani g\u00f6r\u00fcnt\u00fclenen \u015fey kara deli\u011fin kendisi de\u011fil, dalga boylar\u0131 ve kontrast ayarlar\u0131yla kara deli\u011fin \u00e7evresindeki ortaya \u00e7\u0131kan ve kara deli\u011fi \u00e7evreleyen disk. <\/p>\n\n\n\n

D\u00fcnyaya En Yak\u0131n Kara Delik<\/strong><\/h2>\n\n\n\n

Avrupa G\u00fcney G\u00f6zlemevi\u2019nde \u00e7al\u0131\u015fmalar y\u00fcr\u00fcten bilim insanlar\u0131, \u015fu ana kadar bilinen Kara Delikler aras\u0131nda D\u00fcnyaya en yak\u0131n olan\u0131n\u0131 ke\u015ffettiler. Kara delik D\u00fcnya\u2019ya yakla\u015f\u0131k 1000 \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 uzakl\u0131kta bulunuyor. <\/p>\n\n\n\n

G\u00f6zlemlere g\u00f6re HR 6819 kodlu galakside iki y\u0131ld\u0131z, g\u00f6r\u00fcnmeyen bir cismin etraf\u0131nda d\u00f6n\u00fcyordu. Yakla\u015f\u0131k 40 g\u00fcn s\u00fcren bu y\u00f6r\u00fcngede d\u00f6nen y\u0131ld\u0131zlar birka\u00e7 ay izlendi ve netice olarak bu iki y\u0131ld\u0131z\u0131n, \u00e7evresinde d\u00f6nd\u00fckleri cismin bir kara delik oldu\u011fu saptand\u0131. Kara delikler do\u011frudan g\u00f6zlemlenemedi\u011fi i\u00e7in, y\u00f6r\u00fcngesinde d\u00f6nen g\u00f6kcisimlerinin t\u00fcrlerine g\u00f6re yorum yap\u0131l\u0131r; bu sebeple ara\u015ft\u0131rmay\u0131 y\u00fcr\u00fcten bilimciler g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fc elde edilemeyen bu cismin bir kara delik oldu\u011fu konusunda mutab\u0131k kald\u0131.<\/p>\n\n\n\n

Kara delik hipotezi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde g\u00fcnden g\u00fcne yayg\u0131nla\u015f\u0131yor. Bir kara deli\u011fin i\u00e7indeki bir evrende bulunan bir kara delikte ya\u015f\u0131yor olabiliriz. Yani her \u015fey kara deliklerden ibaret olabilir. Yine kafa kar\u0131\u015ft\u0131rd\u0131k muhtemelen, bu da bizim \u00e7ekim kuvvetimiz. <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Kara delik nedir? Kara delikler nas\u0131l olu\u015fur? Bir kara deli\u011fi \u00e7\u0131plak g\u00f6zle g\u00f6rebilir miyiz? Bilim d\u00fcnyas\u0131n\u0131n favori sorular\u0131n\u0131 ele ald\u0131k. \u00c7o\u011fu uzman, evrenin \u201ctekillik\u201d ad\u0131 verilen sonsuz s\u0131cakl\u0131\u011fa sahip ve \u00e7ok yo\u011fun bir nokta olarak ba\u015flad\u0131\u011f\u0131n\u0131 iddia eder. Bir dakika, bu \u015fey de\u011fil mi? Kara delik ad\u0131n\u0131 verdi\u011fimiz garip uzay vakumunun olu\u015fumu? Sizde i\u00e7inizden bir […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":12929,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/12927"}],"collection":[{"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=12927"}],"version-history":[{"count":2,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/12927\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":12932,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/12927\/revisions\/12932"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/media\/12929"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=12927"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=12927"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/puuv.com.tr\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=12927"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}