Kripto Para Dağıtık Defter Nedir? ne değildir tüm cevaplar yazımızda.

Bitcoin gibi halka açık ve izin gerektirmeyen ademimerkeziyet dağıtık defter sistemleri, tek bir katılımcı tarafından kapatılamaz, defter verileri manipüle edilemez ya da bu verilere sansür getirilemez.

Dağıtık Defter Ne Demektir, Kripto Paralarla İlişkisi Nedir?

Dağıtık defter teknolojisi (Distributed Ledger Technologie – DLTs) temelde, fikir birliği prensibine göre işleyen bir yöntemdir. Böylece, katılımcıların herhangi bir merkezi otorite olmadan paylaştıkları bilgiler ve onların geçerliliği üzerinde ortak kanıya vardıkları çok taraflı bir sistem ortaya çıkar. Dağıtık defter teknolojisi (artık DDT olarak anılacak) güvensiz ve kötü emelli olabilecek taraflara karşı, merkezi bir otorite ya da herhangi bir operatör olmadan çok taraflı zeminde çalışan bir tür şemsiye terimi olarak tanımlanır.

Blokzinciri teknolojisi karma nitelikte algoritmaya dayalı ve “hash” adı verilen bilgi bloklarından oluşan ve belli bir bilgi yapısını kullanan çok daha geniş DDT dünyasının belirlenmiş bir alt kümesi şeklinde düşünülebilir. Ancak DDT, blokzinciri teknolojisinden de önce vardı. Karışıklığı önlemek amacıyla blokzinciri teknolojisi, daha kapsamlı bir teknoloji olan DDT’nin bir parçası olarak kabul edilebilir. Dağıtık defter teknolojileri, bilgilerin bilgisayarların ya da kullanıcıların dağıtık bir ağ içerisinde kayıt altına alındığı, senkronize edildiği ve paylaşıldığı belli bir veri tabanı versiyonu olarak tanımlanır. Blok zinciri teknolojisi blokzincirinde bilgileri kaydetmek ve senkronize olmasını sağlamak için kriptoloji biliminden yararlanan kendine özel bir dağıtık defter teknolojisi versiyonudur.

Buradaki en önemli iki nokta, bilgilerin ağ içerisindeki kullanıcılar tarafından paylaşılma, onaylanma ve kayıt altına alınma yöntemidir. Kısaca söylemek gerekirse, tüm blokzincir versiyonları dağıtık defteri teknolojisidir ama tüm dağıtık defter teknolojileri blokzinciri değildir. Blok zinciri pek çok düğümün ya da bilgi işlemlerini takip etmekte olan bilgisayar sistemlerinin, dağıtık ağ içerisinde çalışan kronolojik bir veri tabanıdır. Bilgilerin kayıt altına alındığı ve onaylandığı yöntemlerden dolayı blok zinciri denmektedir. Bu ortamda belli bir sayıda işlem hakkında veri düzenlenir ve bloklar şifrelenir. Her bir yeni blok, bilgisayarlar ya da düğüm ağ üzerinde bir konsensusa ulaştığında onaylanır.

Blokzinciri yeni bir teknoloji olarak düşünülmemelidir; daha ziyade kullanıcılar arası ağlar, şifreleme yöntemleri, anlaşma protokolleri ve dağıtık veri depolama vb. teknolojilerin özgün bir karması olarak düşünülmelidir. Bu kombinasyon tarihte ilk defa 2008’de, Satoshi Nakamoto tarafından bir bildiriyle tanıtılan merkeziyetsiz ilk kripto para birimi olan Bitcoin’e temel olması amacıyla geliştirildi. Görüldüğü gibi blokzinciri ve DDT’ler üçüncü bir katılımcı ya da aracı kurumlar olmadan, dijital bilgiyi taraflar arasında bağımsız dolaşımını çok üst düzey güvenlik altında sağlayan teknolojilerdir. Bu ağ içerisinde dolaşan dijital bilgi işletme birimi kripto para birimi olabileceği gibi; katılımcıların meta verileri de olabilir. Örneğin sözleşmeler, arazi verileri, sigorta poliçeleri, tıbbi kayıtlar, mal ve hizmet satın alma ya da satma, evlilik ve doğum belgeleri veya dijital formda dönüştürülebilen herhangi bir varlığı ya da işlemi temsil edebilir.

Ademimerkeziyet (Decentralization)

Dağıtık defter teknolojileri terminolojisindeki anahtar kavramlardan biri olan ademimerkeziyet çoğu zaman bir amaç olmaktan çok, sistemin kendi içerisinde bir araç olarak yanıltıcıdır. Sistem kuramının yaklaşımı, ademimerkeziyetçiliği ayrıcalıklı bir katılımcı tarafın yokluğu ya da tam tersi olarak, bir katılımcı tarafın ilişki kurduğu diğer tarafları seçebilme yeteneği ya da güvendiği bir tarafı seçme özgürlüğü olarak tanımlanabilir. Dağıtık defter sistemleri bağlamında ademimerkeziyetçiliğin bir tarafı, ortamda kullanıcı katılımı sayesinde oluşturulan bilgi yapılarının, birbirini tanımayan tarafların kontrolü ve denetimi altında pek çok birbirinden bağımsız makineye dağıtılmasıdır. Burada bir taraf diğerine güvenir ve bu teminat, bilgilerin diğer kritik özelliklerinin replikasyonunu da belirtir.

Ademimerkeziyetçiliğin tüm tanımlamalarında yenilenen tema, sistemin yönetim ya da sistemin karar verme yetisini sabit bir otoritenin eline bırakmaktan ziyade; açık ve özgür katılım gösteren ve canlı tartışmaları teşvik eden kurumlar ve süreçler olmasıdır. Pratik olarak saf ademimerkeziyetçilik hem yazılım hem de donanım düzeylerinde çok nadir elde edilebilen bir ideal olduğundan dolayı belirli bir spektrumda merkezileştirme ve ademi merkezileştirmeye katkı yapan unsurların tanımlanması daha faydalıdır. Bir dağıtık defter teknolojisi ile yaratılan bir sistem, düzeylerinin her biri kendi içerisinde farklı ademimerkeziyet seviyelerine sahip olabilir. Örneğin veri katmanları, protokol ve ağ katmanları tek bir taraf üzerinden dağıtık ve kontrol edilebilir nitelik gösterebilir veya veri ve ağ katmanları merkeze bağlı olabilir. Bununla birlikte, protokol katmanı merkezi bir duruma getirilebilirdir. Haliyle dağıtık defter sistemi, farklı senaryolar altında ve düzeylerde potansiyel olarak nasıl çalışacağını ve nerede çalışacağını değerlendirmeye tabi tutulmadan merkezi ya da merkeziyetsiz olarak kabul edilemez. Dağıtık defter sistemleri farklı katmanlarda ademimerkeziyet seviyeleri söz konusu olabilir. Bazı sistemler ise belli hedefleri daha iyi karşılaması adına, bilerek ve kısmen merkezi duruma getirebilir.

Dağıtık defter ve blokzinciri teknolojisi kullanım alanları

Bitcoin gibi halka açık ve izin gerektirmeyen ademimerkeziyet dağıtık defter sistemleri, tek bir katılımcı tarafından kapatılamaz, defter verileri manipüle edilemez ya da bu verilere sansür getirilemez. Bu durum esnekliği yükseltir ve bir bütün şeklinde, ağ kullanıcılarının kayıpları da dahil olmak üzere, algoritmanın her daim ayakta durmasını sağlar. Blok zinciri sistemleri ölçeklenebilirlik, güvenlik, süreklilik, anonimlik, hassas ve kişisel bilgilerin muhafaza edilmesiyle ilgili ihtilaflarla ilişkilidir. Blokzincir sistemleri pek çok durumda eski bilgi teknolojileri sistemleriyle uyumlu ve tamamlayıcı olacaktır.

Blokzincirinin robotik, yapay zeka, nesnelerin interneti veya katkılı üretim gibi diğer sayısal teknolojilerin potansiyel kesişimi ile ilgilidir. Teknik detaylarının özel bir karması olması sebebiyle blokzinciri tabanlı sistemlerin; operasyonel masrafları azaltmak, işlem verimliliğini ve güvenliğini artırmak, malların, kayıtların ve içeriklerin özgünlüğünün ya da kökenlerinin ispatlanması, akıllı sözleşmelerin gerçekleştirilmesi gibi pek ço knoktada çeşitli faydalar oluşturacağı beklenmektedir. Bu doğrultuda düşünüldüğünde, dağıtık defter teknolojilerinin yüksek inovasyon düzeylerinde piyasayı tekrar şekillendirme potansiyeli taşıdığı söylenebilir.

Nesnelerin İnterneti (IoT)

Nesnelerin İnterneti (IoT) ve blokzinciri inovatif bir birlik içerisindedir. IoT ağları genelde birbirinden bağımsız ve dağınık olan kaynaklardan bilgi toplamak amacıyla kullanılır. Blokzinciri teknolojisi, nesnelerin interneti cihazları sayesinde nesnelerin birbirleriyle etkileşimleri yoluyla toplanan bilgilerin, şeffaf ve değiştirilemez bir kayıt defterinde kayıt altına alınmasını sağlar. Güvenlik prosedürlerinin ve kripto para birimleri uygulamalarının yanı sıra, blokzinciri teknolojisi cihazdan cihaza gerçekleştirilmesi talep edilen işlemler için de oldukça uygun bir zemin sağlar.

Gelecekte blok zinciri ve dağıtık defter teknolojilerinin hayatımıza daha çok gireceği, hemen her sektörü etkileyeceği artık bilinen bir gerçektir. Günümüzde bankacılık, veri bilimi, savunma sanayi ve askeri teknolojiler, turizm ve sağlık sektörlerinde kullanılan blok zinciri teknolojisi; bireysel kullanım açısından ise kimlik ve kişisel verilerin korunması bağlamında görev almaya başlamıştır.